سیستم‌های آبیاری تحت فشار
ایران یکی از کشورهای منحصر به فرد در کره زمین با مساحتی برابر با ۱۶۴۸۰۰۰ کیلومتر مربع از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب با آب و هوای متنوع است.
در کشوری با منابع معدنی فراوان نباید فقر وجود داشته باشد.
در حالی که معضلات اجتماعی امروز از عدم به کارگیری نیروها در استفاده از این منابع نشات می‌گیرد.
با کمک سیستم‌های آبیاری تحت فشار خیلی بهتر و به صورت بهینه از منابع بخش کشاورزی میتوان استفاده کرد.
انواع مختلف سیستم‌های قطره‌ای
سیستم‌های قطره‌ای انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- آبیاری دریپ
- آبیاری زیر بستری
- آبیاری فواره‌ای یا بابلر
- آبیاری اسپری
در ادامه هر یک از موارد فوق را توضیح خواهیم داد.
۱. آبیاری دریپ
آب بر سطح خاک به صورت قطرات مجزا و آهسته پخش می‌شود یا جریان‌های باریک از حفره‌های زیر آبیاری دریپ نام دارد.
در اغلب موارد آبیاری دریپ و آبیاری تریکل یا قطره‌ای با هم به کار می‌روند.
چنانچه تجهیزات آبیاری قطره ای با کیفیت باشد، عملیات آبیاری به خوبی و بدون مشکل پیش خواهد رفت.
۲. آبیاری زیر بستری
آب در زیر سطح خاک از قطره چکان‌هایی با دبی در حدود آبیاری دریپ، آبیاری زیر بستری نام دارد.
این نوع شیوه آبیاری زیرزمینی متداول است که در آن نواحی ریشه گیاه با کنترل سطح ایستابی آبیاری می‌شوند متفاوت است و نباید اشتباه گرفته شود.
۳. آبیاری فواره‌ای یا بابلر
آب بر سطح خاک به صورت آهسته جریان با ریک یا فواره از سوراخی با دبی بیشتر از آب‌دهی آبیاری دریپ یا زیر بستری پخش می‌شود.
عموما کمتر از یک گالن بر دقیقه، آبیاری فواره‌ای نامیده می‌شود.
دبی قطره چکان در این آبیاری از سرعت جذب نهایی خاک بیشتر است و با یک حوضچه برای نگهداری یا کنترل پخش آب الزامی است.
کلیه لوازم موردنیاز برای آبیاری را، از فروشگاه تجهیزات آبیاری قطره ای باید تهیه کنیم.
۳. آبیاری اسپری
در این نوع آبیاری که توسط یک اسپری یا مه‌پاش کوچک بر سطح خاک به آبیاری اسپری نیز معروف است.
در این روش هوا در بخش آب نقش اصلی را به عهده دارد. اما در روش‌های دریپ، فواره‌ای و زیر بستری، خاک عامل اصلی محسوب می‌شود.
نحوه کار سیستم قطره‌ای
در این شیوهی آبیاری، سطحی که توسط هر قطره چکان خیس می‌شود به عوامل محدود کننده جریان افقی آب محدود می‌شود.
در سیستم‌های قطره‌ای دور آبیاری یک روز و حتی در گاهی اوقات نیاز کمتر امکان‌پذیراست.
برای درختان و تاک‌ها و گیاهان نی از این نوع شیوه آبیاری با فاصله‌های بیشتر از یک‌دیگر قرار داده می‌شود.
قطره چکان‌ها به صورت واحدهای ساخته شده مجزا بوده و توسط یک زایده به خط انتقال آب مرسوم به لوله فرعی قطره چکان، شیلنگ لوله فرعی یا لوله فرعی متصل می‌گردند.
بعضی از قطره چکان‌ها به صورت لوله‌های اسپاگتی شکل می‌باشند و دارای چند خروجی هستند.
این عمل برای افزایش سطح خیس شده با حداقل افزایش در هزینه است.
برای گیاهان ردیفی کمتر دائمی مثل گوجه فرنگی، نیشکر، توت فرنگی، لوله فرعی و قطره چکان‌ها را با هم به صورت یک واحد جدا می‌کنیم که یا سوراخ‌هایی با فاصله‌های ۹ تا ۳۶ اینچ دارند مثل لوله دو محفظه‌ای و یا دیواره‌های متخلخلی که آب از آن‌ها به بیرون سرایت می‌کند.
در هر دو نوع سیستم قطره‌ای، لوله‌های فرعی به خط انتقال آب متداول به “مانفولد” وصل می‌شوند.
مزایای آبیاری قطره‌ای
سیستم آبیاری قطره‌ای مزایای بی شماری دارد. آبیاری قطره‌ای هزینه‌های مورد استفاده را کاهش می دهد.
این مسئله اساسی در این روش جدید است.
انواع مختلف سیستم آبیاری وجود دارد اما سیستم‌های قطره‌ای به آب خیلی کمی نسبت به سایر روش‌های آبیاری نیاز دارند.
به عنوان نمونه در باغات درختان جوان، با استفاده از آبیاری قطره‌ای تنها نصف آب موردنیاز آبیاری بارانی یا سطحی مصرف می‌کند با درختانی که قدمت بالاتری دارند صرفهجویی در آب با سیستم قطره‌ای کاهش می‌یابد.
محدودیت‌های آبیاری قطره‌ای
آبیاری قطره‌ای به نسبت سایر سیستم‌های آبیاری قیمت نسبتا بالایی دارد. بنابراین لازم است از روش‌های حفظ و نگهداری تجهیزات آبیاری قطره‌ای آگاهی داشته باشیم.
از مهم‌ترین محدودیت‌ها و معایب سیستم‌های آبیاری قطره‌ای میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرفتگی قطره چکان
- یکنواختی
- شرایط خاک
- تجمع نمک
- خطرات
در ادامه هر یک از موارد فوق را بررسی خواهیم کرد.
۱. گرفتگی قطره چکان
قطره چکان‌ها دارای خروجی بسیار ریزی هستند، ذرات معدنی یا آلی منجر به گرفتگی آن‌ها می‌شوند.
گرفتگی موجب دبی تخلیه، تغییر یکنواختی پخش آب و در نهایت آسیب رساندن به گیاه می‌شود.
در بعضی از موارد ذراتی در آب آبیاری موجود است و قبل از ورود به شبکه لوله‌ها تصفیه نمی‌شود.
در موارد دیگر، ذاراتی که در درون لوله یا با تبخیر آب از روزنه قطره چکان‌ها بین آبیاری‌ها وارد آب می‌شوند.
۲. یکنواختی
بسیاری از قطره چکان‌ها دارای فشار سرویس پایینی هستند.
چنانچه مزارعی دارای شیب تندی باشد تا حدود ۵۰ درصد پیش بینی شده، تغییر کرده و بعد از بستن آب، قطره چکان‌های پایین‌تر همچنان به تخلیه آب ادامه می‌دهند. بعضی گیاهان بیشتر و بعضی دیگر کمتر آب را جذب می‌کنند.
۳. شرایط خاک
برخی خاک‌ها نفوذ‌پذیری کافی برای دریافت دبی تخلیه قطره چکان‌ها نبوده و تولید روان آب با شرایط ماندایی می‌نمایند.
با دبی تخلیه یک گالن بر ساعت، خاک باید دارای سرعت جذب نهایی ۵/۰ اینچ بر ساعت باشد تا قطره دایره‌ای‌تر شود.
در مجاور قطره چکان‌ها از ۲ فوت بیشتر نشود. چون حرکت جانبی آب را افزایش می‌دهد.
حجم بیشتری از خاک را مرطوب می‌کند.
با توجه به تجربیات خاک‌های دارای بافت متوسط مناسب برای آبیاری قطره‌ای هستند اما برخی خاک‌ها به دلیل بافت ریز روان آب تولید کرده‌اند.
۴. تجمع نمک
تجمع نمک‌ها در سطح خاک و خطر بالقوه‌ای برای گیاه ایجاد می‌کنند، چون باران‌های سبک املاح را به نواحی ریشه گیاه منتقل می‌کند.
در ضمن وقتی بعد از دوره تجمع نمک باران می‌آید، آبیاری باید مطابق با برنامه ادامه یابد تا به اندازه ۵ سانتیمتر باران واد خاک شود و نمک‌ها را از ناحیه ریشه گیاه جدا کند.
در رابطه با آبیاری قطره‌ای، نمک‌ها در زیر سطح خاک و اطراف حجم خیس شده خاک با قطره چکان نیز تجمع می‌کند.
خشک شدن خاک بین آبیاری‌ها باعث می‌شود حرکت آب همیشه دور از قطره چکان باشد تا از صدمات ناشی از نمک پیشگیری شود.
۵. خطرات
در صورتی که حوادثی منجر به قطع آبیاری شود، فورا به گیاه آسیب می‌رساند. چون مقاومت ریشه‌ها برای گرفتن آب و مواد غذایی به حجم کوچک خاک خیس شده محدود نمی‌شود.
جوندگان با جویدن و آسیب رساندن به لوله‌های فرعی پلی اتیلن برای از برطرف کردن مشکل و کنترل کردن جوندگان، باید از لوله‌های فرعی از جنس پی وی سی استفاده کنند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
میخواهید به بحث بپیوندید؟